آیا در سیارات دیگر حیات وجود دارد؟

4/5 میلیارد سال پیش به دور ستاره ای معمولی سیارات و خورده سیاراتی بوجود آمدند. در میان این سیارات، تا جایی که ما می دانیم، تنها زمین شرایط حیات را دارد. این روز ها دانشمندان به دنبال پاسخ این سوال هستند که «آیا سیارات دیگر هم امکان حیات را دارند؟»
برای پاسخ به این سوال بقیه ی مطلب را در ادامه ی مطلب بخوانید...

 مشتری و زحل

جو سیارات غول پیکر یعنی مشتری و زحل (و نیز اورانوس) در اصل مرکب از هیدروژن، هلیوم به همراه متان و مقدار کمتری از آمونیاک است. از نظر اخترزیست‌شناسی این سیارات اهمیت چندانی برای ما ندارند چرا که فاقد سطوج جامد هستند. ولی در عوض قمرهای آنان در کانون توجه اخترزیست شناسان قرار دارد.

قمرهای مشتری

قمرهای بزرگترین سیاره منظومه شمسی به دقت توسط فضاپیمای گالیله مورد بررسی قرار گرفته است. داده‌های مغناطیس سنجی حاکی از احتمال وجود اقیانوس آب مایع در زیر قشر منجمد قمر اروپا است. حالت مشابه آن ممکن است در قمرهای گانیمد و کالیستو نیز وجود داشته باشد. اگر چه فواصل زیاد آنها از خورشید دریافت پرتوهای کافی از خورشید را ناممکن می‌سازد و آب نمی‌تواند در سطح آن به شکل مایع یافت شود، ولی نیروهای حاصل از چرخش وضعی و جاذبه مشتری منابع گرمایی اندکی ایجاد می‌کند که می‌تواند برای ذوب برخی یخها کافی باشد. البته با فرض اینکه آب مایع در قمر اروپا وجود داشته باشد، شانس تشکیل حیات و توسعه آن در این اقیانوس‌های زیرین بسیار اندک است زیرا هیچ منبع ترکیبات آلی در آن شناخته نشده است. با وجود اینکه احتمال می‌رود برخی مواد آلی در تماس با سطح قمر متراکم شوند ولی نقل و انتقال این مواد توسط صفحات یخی بسیار بعید به نظر می‌رسد. البته به برخلاف این تردیدهای ناامیدکننده قمر اروپا هنوز در فهرست تحقیقات آینده حیات فرازمینی قرار دارد. گزینه‌هایی مثل رصدهای راداری از روی زمین و اعزام کاوشگرها برای مطالعه این قمر مطرح است. سال 1610 میلادی گالیله چهار قمر بزرگ سیاره مشتری را کشف کرد. این قمر ها که عبارتند از گانیمد، کالیستو، اورپا و آیا به قمر های گالیله ای معروفند. بررسی شرایط حیات در قمر های مشتری نشان داده است که این چهار بیشتر از اقمار دیگر دارای این شرایط هستند. دانشمندان اعتقاد دارند قمر های گالیله ای دارای اقیانوس های بزرگ از مایع یخ زده هستند. دانشمندان برای مدت ها فکر می کردند این اقمار، کره های یخی مرده ای هستند، اما به تازگی مجموعه ای از فعالیت های زمین شناسی در این اقمار کشف کرده اند. 
در قمر اروپا میدان جاذبه مشتری باعث جزر و مد های داخلی می شود. انرژی تولید شده در اثر این جزر و مد‌ها آب را گرم کرده و آن را به حالت مایع نگه می‌دارد، در عمق دریا های قمر اروپا بیست جریان گرمایی وجود دارد. این دریا ها غنی از مولکول هایی است که پایه تولید هیدروکربور ها هستند و اجزای اولیه تشکیل دهنده جاندارانند. 
گانیمد، بزرگترین قمر منظومه شمسی، تنها قمری است که به دلیل وجود هسته فلزی مایع، میدان مغناطیسی ویژه دارد. همچنین دارای یک اتمسفر رقیق از اکسیژن بوده و در میدان دو لایه یخ زیر زمینی (که کاوشگر گالیله آنها را در سال 1995 کشف کرد) یک دریاچه بزرگ نمکی به عمق 200 کیلومتر وجود دارد.

قمرهای زحل

تیتان بزرگترین قمر سیاره زحل و دومین قمر بزرگ منظومه شمسی است. در حالی که تصاویر ارسالی توسط کاسینی تیتان را مکانی مانند زمین نمایش داده، باید بدانیم که این قمر دارای اتمسفر ضخیمی است و دمایی معادل 180- درجه سانتیگراد دارد. آب در این قمر به صورت یخ است. بنابراین در این قمر بزرگ زحل حیاتی بر پایه متان بوجود می آید.

سیارات حاشیه نشین منظومه شمسی

غول‌های یخی، اورانوس و نپتون به همراه پلوتو و کایپراز خورشید بسیار دورند. دمای بسیار پائین آنها هیچ شانسی برای وجود آب مایع و حیات باقی نمی‌گذارد. ولی کاوش این سیارات برای افزایش دانسته هایمان از چگونگی تشکیل منظومه‌های سیاره‌ای بسیار حائز اهمیت است.

عطارد

عطارد سیاره بی نهایت ها ست. در مناطقی که رو به خورشید قرار دارد دما به 973 درجه سانتیگراد می رسدعطارد سه شرط لازم برای زندگی انسان را دارد. اکسیژن، آب به صورت بخار آب در جو و یخ در قطب ها و متان. اگر جو عطارد چنین موادی را دارد پس چرا دانشمندان معتقدند که حیات روی این سیاره امکان پذیر نیست؟
به چند دلیل: اول آنکه اکسیژن موجود در جو عطارد کمتر از آن است که برای حیات مناسب باشد. دومین دلیل دمای زیاد سیاره است و سوم آنکه وجود آب به صورت بخار است و نه مایع. 

زهره(ونوس)

دمای سطح این سیاره 1003 درجه سانتیگراد است و فشار آن 90 برابر فشار جو در کنار دریا روی زمین است. علت این دمای زیاد جو غلیظ این سیاره است. ابر های زهره 76 % انرژی تابشی خورشید را باز می تابانند. بنابراین آن مقدار از انرژی که از خورشید به سطح زهره می رسد. کمتر از انرژی دریافتی سطح زمین از خورشید است. این دمای زیاد سطح زهره را به کربن دی اکسید و بخار آب موجود در جو این سیاره نسبت می دهند. این مواد مرکب، گرمایی را که از سطح سیاره باز می تابد جذب می کنند.

مریخ

مریخ به اندازه زهره به زمین نزدیک نیست اما به نظر تنها سیاره ای است که بعد از زمین می توانیم در آن ساکن شویم. اما حیات روی مریخ ساده نیست. آب به صورت یخ در قطب ها و در مناطق زیرین این سیاره وجود دارد. نیروی جاذبه مریخ 38% نیروی جاذبه زمین است 95% جو این سیاره کربن دی اکسید است. 
جو مریخ برای نگه داری اکسیژن بیش از اندازه نازک است. بنابراین اگر گیاهانی را برای تولید اکسیژن در مریخ بکاریم، اکسیژن حاصل از تنفس گیاهان از جو خارج می شود. به نظر امکان حیات آینده در مریخ ضعیف است. اما مریخنورد کنجکاوی به دنبال وجود حیات در گذشته مریخ می گردد.

نتیجه 

در منظومه شمسی غیر از زمین تنها سه گزینه وجود دارد که احتمال پیدایش حیات بر روی آنها بررسی می‌شود. می‌توانیم با اطمینان بگوییم حیات در مریخ ، اروپا یکی از اقمار مشتری و تیتان یکی از اقمار زحل می‌تواند پدید بیاید. کمربند حیات خورشید شامل سه سیاره زهره ، زمین و مریخ است. (کمربند حیات در منظومه شمسی یعنی جایی که سیاره‌ای با جو مناسب دارای آب به صورت مایع است و احتمال شکل گیری حیات تنها در این کمربند وجود دارد) سیاره زهره از لحاظ ظاهری شباهت زیادی به زمین دارد. جرم آنها باهم برابر است و ضمنا ترکیبات اتمسفری اولیه دو سیاره شباهت زیادی با هم داشته‌اند، اما سیاره زهره کمی نزدیکتر از زمین به خورشید است و این باعث عدم مقاومت آب مایع در آن سیاره می‌شود. همچنین گاز کربنیکی که در جو آن قرار دارد باعث ایجاد خاصیت گلخانه‌ای شدید شده و درجه حرارت آن را تا ۵۰۰ سانتی گراد می‌‌رساند. بنابراین می‌‌بینید که از شرایط ابتدایی حیات یعنی آب مایع و جو مناسب برخوردار نیست.